میگرن

میگرن چیست:

سردرد های مکرری که اغلب یک طرف سر را درگیر می کند و با بی اشتهایی، تهوع و استفراغ همراه است. سردرد میگرن یکی از شایع ترین بیماری های مغز و اعصاب است که  می تواند  باعث چندین علامت شود، این بیماری غالباً با سردردهای شدید و طاقت‌فرسا شناخته می‌شود. میگرن مزمنChronic) migraine   ) به سردرد میگرنی گفته می شود که حمله های میگرنی بیشتر از 15 روز در ماه فرد را درگیر کند، هر حمله سردرد بیشتر از 4 ساعت طول بکشد و این پروسه برای بیشتر از سه ماه ادامه یابد.

حمله های سردرد میگرن معمولا با سردرد یکطرفه (50% موارد) شروع می شوند و یا می توانند از همان ابتدا سردرد دو طرفه بوده و یا در نهایت دو طرف سر را درگیر کنند و ماهیت سردرد ضرباندار دارد. این حالت نبض دار به علت پاتوفیزیولوژی عروقی میگرن می باشد که ابتدا در آن رگ های خونی مغز تنگ می شود و پس از آن گشاد شده و افزایش خون مغز باعث احساس ضربان در شریان های گیجگاهی می شود.

هنوز دلایل قطعی میگرن مشخص نیست اما طبق آمار حدود 70-75% بیماران مبتلا به میگرن سابقه فامیلی سردردهای میگرنی را در اقوام درجه یک خود ذکر می کنند و این خود دلیل بر ژنتیک بودن عامل بیماری میگرن است. علت نورولوژیکی میگرن ناشناخته است؛ اما محققان تصور می کنند ترکیبی از مکانیسم های عروقی و شیمیایی مغز ممکن است باعث شروع دردهای میگرنی شود. از مکانیسم های عروقی سردردهای میگرنی ضربان دار انقباض و انبساط عروق داخل مغزی می باشد.

خانم ها بیش از آقایان از سردردهای میگرنی و غیر میگرنی رنج می برند. تا جایی که بر طبق آمارهای جهانی شیوع میگرن در زنان، 3  برابربیش از مردان است که این میزان 18% کل جمعیت زنان را در بر می گیرد. علت این مسئله نوسانات هورمونی در دوران قاعدگی و یائسگی است. زمینه های ژنتیکی و سابقه خانوادگی نیز از دلایل مهم ابتلا به این نوع از سر درد است. میگرن در هر سنی می تواند آغاز شود. هرچند اولین حملات معمولاً در دوران بلوغ روی می دهد اما در اغلب افراد میزان این حملات در دهه سوم زندگی به حداکثر رسیده و پس از آن از شدت این حملات کاسته می شود.

علائم بیماری میگرن چیست؟

بیماران مبتلا به میگرن اغلب دست و پاهای سردتری نسبت به بقیه افراد دارند وعلائم همراه مثل تهوع، استفراغ، حساسیت به نور و صدا یا سرگیجه معمولاً وجود دارند. با این وجود بیشتر بیماران مبتلا به میگرن همه علائم ذکر شده را ندارند و ممکن است یک یا دو علامت همراه سردرد داشته باشند. البته در بیشتر موارد سردردهای تنشی و میگرنی Mixed هستند و اکثر افراد مبتلا به میگرن زمینه عصبی اضطرابی نیز دارند.

تفاوت سردردهای میگرنی با سردردهای تنشی معمول چیست؟

• در افرادی که دچار سردردهای میگرنی هستند، درد ضربان دار و عمیق مشاهده می شود در حالیکه سردرد تنشی با فشار به سر یا اطراف گردن همراه است. موقعیت ایجاد درد در سردردهای میگرنی، در پشت سر و یا نزدیک به چشم و در یک طرف سر است در حالیکه در سردردهای تنشی وجود درد در سراسر پیشانی و سر و یا در گردن گزارش می شود.
• شدت درد در سردردهای میگرنی تا حدی است که معمولاً افرادی که دچار حمله میگرنی می شوند توانایی انجام کارهای روزمره و یا تمرکز بر امور را از دست می دهند. در حالیکه سر دردهای تنشی معمولاً خفیفند.
• زمان سردردهای میگرنی معمولاً طولانی است در حالیکه سردردهای تنشی در مدت زمان کوتاهی بهبود می یابند. در سردردهای میگرنی تهوع، استفراغ و ناراحتی معده دیده می شود که در سردردهای تنشی این علائم تجربه نمی شود.
• تا 2 روز قبل از شروع میگرن علائمی از جمله یبوست، افسردگی، اسهال، بیش فعالی، تحریک پذیری و سفتی گردن مشاهده می شود که این علائم در سردردهای تنشی وجود ندارد.

علت بروز میگرن چیست؟

نظریه های بسیاری در مورد مکانیسم ایجاد سردرد میگرنی وجود دارد که یکی از فراگیرترین این نظریات، علت اصلی ایجاد حملات میگرنی را مربوط به سرخرگ تمپورال می داند. این سرخرگ در خارج از جمجمه و زیر گیجگاه قرار دارد و در پاسخ به برخی تحریکات مانند استرس و مصرف کافئین قطر آن دچار تغییر می شود. افزایش قطر سرخرگ تمپورال باعث کشش رشته های عصبی اطراف آن می شود که این امر منجر به آزاد شدن مواد شیمیایی می گردد. این مواد شیمیایی باعث ایجاد تورم و بزرگ شدن بیش از حد سرخرگ می شود که هرچه این افزایش قطر بیشتر باشد درد ایجاد شده نیز بیشتر خواهد بود. دلیل عصبی ابتلا به میگرن به طور دقیق مشخص نیست اما محققان تصور می کنند که ورود ترکیبات شیمیایی از عروق خونی به سلول های مغزی می تواند در ایجاد حملات میگرنی مؤثر باشد.

میگرن می تواند به سه شکل بروز کند:

1. میگرن کلاسیک: همراه با مقدمه (aura)
2. میگرن متداول: بدون مقدمه (80 تا 90 % بیماران)
3. میگرن پیچیده: علاوه بر میگرن نوع دیگری از سردرد- مثل سردرد خوشه ای یا کششی- نیز هم

زمان بروز می کند.

منظور از مقدمه یا aura حاالتی است که قبل از سردرد در برخی افراد بروز می کند و به عنوان یک هشدار و زنگ خطر می تواند از شروع سردرد در ساعات آتی خبر دهد. دیدن جرقه یا لکه های سیاه، حساسیت به نور و صدا، تهوع و علائمی از این قبیل از جمله حاالت aura هستند. همان طور که ذکر شد اغلب بیماران این مقدمه را تجربه نمی کنند.

چگونه می توان سردرد میگرن را تشخیص داد؟

تشخیص میگرن بر اساس شرح حال بیمار صورت میگیرد و معاینه فیزیکی و اقدامات پاراکلینیک مثل ام آر آی، سی تی اسکن، سونوگرافی داپلر عروق مغز و کاروتید (TCD-ECD) فقط برای اطمینان از نبودن سایر بیماریهای جدی مغز و اعصاب که باعث سردرد می شوند و می توانند سردرد میگرنی را تقلید کنند انجام می شود. از جمله این بیماری ها می توان به مالفورماسیونهای عروقی مغز(به خصوص اگر در صد در صد موارد سردرد فقط یک طرف سر را درگیر کند)، افزایش فشار مغزی به دلیل تومور مغزی یا بیماری های مشابه اشاره کرد. بنابراین سردردهایی که جدیداً شروع شده اند به خصوص سن بالای 50 سال حتی اگر مشخصات سردرد میگرنی را داشته باشند باید توسط متخصص مغز و اعصاب بررسی شوند.اگر سردردهای میگرنی هم به تازگی شدیدتر شده و به درمان جواب نمی دهند یا الگوی سردرد تغییر کرده مثلاً شدت و فرکانس آن بیشتر شده یا شخص را از خواب بیدار می کند باید مجدداً توسط  نورولوژیست و با بهترین اقدامات پاراکلینیک مثل ام آر آی بررسی شوند.

درمان میگرن:

میگرن نمی‌تواند درمان شود ولی پزشک مغز و اعصاب می‌تواند به شما در مدیریت آن کمک کند تا کمتر به آن دچار شده و در زمان بروز آن، علائم کمتری داشته باشید. درمان، هم‌چنین می‌تواند به شما کمک کند تا میگرنی که در حال حاضر دارید، شدت کمتری داشته باشد. برنامه‌‌ی درمانی شما به عواملی مانند سن شما، تعداد دفعات بروز میگرن، نوع میگرنی که دارید، شدت میگرن، دیگر بیماری‌هایی که دارید و داروهایی که ممکن است مصرف کنید بستگی دارد.

داروهای میگرن:

داروهای ضد میگرن داروهایی هستند که اثرات و شدت حمله میگرنی را کاهش می دهند، این داروها شامل داروهای مرحله حاد حمله میگرن و همچنین داروهای پیشگیری کننده از حمله میگرن هستند. این داروها حاوی تریپتان ها مانند زولمیتریپتان و آلکالوئیدهای ارگات مانند متایسرجید می‌باشند.

راه های درمان میگرن چیست؟

میگرن یک وضعیت پیچیده با انواع مختلفی از نشانه‌ها است. این وضعیت حدودا 1 نفر را از هر 8 نفر تحت تاثیر قرار می‌دهد، که عمدتاً زنان 30 تا 50 سال هستند. برای بسیاری از افراد، ویژگی اصلی این وضعیت سردرد دردناک، و اغلب ناتوان‌کننده است. نشانه‌های دیگر شامل احساس بیماری، استفراغ، تاری دید و حساسیت به نور، صدا و بوها است.

داروهای ساده مسکن مانند استامینوفن، ایبوپروفن، آسپرین، و ناپروکسن، اگر در مراحل نخستین سردرد مصرف شوند، ممکن است برای مهار درد کافی باشند. انجمن غذا و داروی آمریکا داروهای ترکیبی را نیز تأیید کرده است که در برابر داروهای ساده از کارایی بهتری برای کاهش درد برخوردار هستند همانند ترکیب آسپرین، استامینوفن و کافیین که برای درمان میگرن خفیف تا متوسط بکار می رود.

بر اساس نظریه انجمن بین المللى سردرد(IHS) ،سردردهاى میگرنى که تعداد حملات آنها بیشتر از دو بار در هفته باشد و یا شدت سردرد در یک حمله (صرفنظر از تعداد حملات) بقدرى باشد که مانع انجام کارهاى روزمره توسط فرد شود درمانهاى پیشگیرى کننده براى بیمار مبتلا به سردرد لازم است چرا که در صورت بروز سردردهاى متعدد نیاز بیمار به استفاده از داروهاى مسکن و ضد درد زیاد شده و خود باعث سردردهاى وابسته به مسکن میشود.

درمان هاى در حین حمله شامل مسکن هاى ساده و ترکیبى با کافئین یا کدئین ، ضد تهوع ها مثل متوکلوپرامید یا پرومتازین تزریقى،و یا دسته داروهاى تریپتان و ارگوتامین هستند.

داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب یا NASIDs  :

این دسته از داروهای مسکن کم خطر هستند که به صورت بدون نسخه به فروش می‌رسند. این دسته از داروها بر طیف وسیعی از دردها مؤثر هستند و به صورت اختصاصی برای سردرد و یا میگرن تولید نشده اند. معروف ترین این گروه ایبوبروفن و مشتقات آن و یا داروی آسپیرین است. داروهای معروفی مثل ژلوفن از این دسته اند. ناپروکسن نیز یکی دیگر از اعضای این گروه است که برای میگرن توصیه می‌شود. NASID ها عموماً در بارداری بی خطر هستند اما شما نباید بدون مشاوره به پزشک خود در دوران بارداری این دارو را مصرف کنید. از مزایای این داروها عدم ایجاد سردرد ناشی از سوء مصرف داروی مسکن و از معایب آن قدرت کم تسکین درد در این داروهاست. اغلب در حملات با شدت کم می‌توان از این داروها استفاده کرد.

داروهای ضد میگرن داروهایی هستند که اثرات و شدت حمله میگرنی را کاهش می دهند، این داروها شامل داروهای مرحله حاد حمله میگرن و همچنین داروهای پیشگیری کننده از حمله میگرن هستند.

این داروها حاوی تریپتانها مانند زولمیتریپتان و آلکالوئیدهای ارگات مانند متای‌سرجید می‌شوند.

داروهای اختصاصی تر برای درمان سردرد میگرن عبارتند از:

• تریپتان ها : (Triptans) این نوع داروها شامل: سوماتریپتان، ریزاتریپتان، ناراتریپتان، زولمی تریپتان، آلموتریپتان، فرواتریپتان و اِل تریپتان هستند.
• ارگوت (Ergot) : دی هیدروارگوتامین از مشتقات ارگوت در تسکین میگرن بسیار مؤثر است.
• افزون بر داروهای فوق، بیشتر بیماران همراه با سردرد، دچار تهوع (با یا بدون استفراغ) می‌شوند که بکارگیری قرص و یا شیاف‌های ضد تهوع را در آن‌ها اجباری می‌کند.

اگر سردرد شما با داروهای بدون نسخه قابل کنترل نبود بایستی به سراغ داروهای مسکن اختصاصی میگرن و سردرد بروید.

تریپتان‌ها:

سوماتریپتان و خانواده تریپتان‌ها از معروف ترین و مؤثرترین نوع داروی مسکن برای سردردهای میگرنی است. سوماتریپتان یک تریپتان سولفونامید با فعالیت تنگ کنندگی عروق است. خانواده تریپتان یکی از بهترین داروهای درمان سردردهای میگرنی است و به انواع مختلف قرص، اسپری بینی و فرم تزریقی تولید شده اند. این دارو علیرغم اینکه ممکن است به سادگی برای شما قابل تهیه باشند، اما یک داروی OTC نیست و از نظر وزارت بهداشت دارویی است که نیاز به نسخه پزشک دارد.

داروهاى تریپتان مثل سوماتریپتان و ریزاتریپتان و دى هیدرو ارگوتامین نباید در بیمارانى که سابقه مشکلات قلبى عروقى یا فشارخون بالا وسن بالاتر از پنجاه سال دارند استفاده شود. چرا که بعلت نوسانات فشارخون و انقباض عروق ،ریسک سکته مغزى را بالا میبرند.

ارگوتامین ها:

خانواده ارگوتامین‌ها، داروهایی برای درمان سردردهای عروقی مغز هستند که از اعضایی مانند ارگوتامین C، دی هیدروارگوتامین و ارگوتامین تارترات تشکیل شده اند. این دسته از داروها نیز مانند سوماتریپتان باعث انقباض عروق مغز شده و از این راه موجب کاهش سردرد میگرنی می‌شوند.

همانطور که گفته شد مصرف همزمان این دارو با سوماتریپتان ممنوع بوده و همینطور این دارو در زمان بارداری و شیردهی ممنوعیت مصرف دارد. مصرف این دارو نیز بایستی تحت نظر پزشک بوده و مصرف دارو برای بیماران قلبی، افراد دچار مشکلات کبدی و کلیوی و بیماران مبتلا به فشار خون محدودیت دارد.

کورتیکواستروئیدها:

داروهای کورتیکواستروئیدها یا کورتون‌ها را به عنوان آخرین خطوط مبازره با میگرن تلقی می‌کنند. عموماً این داروها در مواردی که شدت درد بیمار را روانه بیمارستان می‌کند استفاده می‌شود. درصد پاسخ بیماران به این دارو بسیار بالاتر از انواع دیگر داروهای متوقف کننده سردردهاست اما به دلیل عوارض جانبی زیاد کورتون‌ها شما بجز موارد اورژانسی اجازه استفاده از این دارو را ندارید.

اوپوئیدها:

آخرین خط مبارزه با میگرن که بازهم در موارد بیمارستانی استفاده می‌شود داروهایی مانند کدئین، ترامادول و یا متادون است. این داروها داروی اختصاصی سردرد میگرنی نیستند و در بیمارستان به عنوان داروی مسکن برای دردهای بسیار شدید تجویز می‌شوند.

با توجه به اینکه استفاده بیش از حد از مسکن ها و مشتقات تریپتان وارگوت خود می تواند سردردهای وابسته به مسکن یا ارگوتیسم ایجاد کند، در صورتیکه تعداد حمله میگرن بیش از 5 بار در ماه بوده و یا بیشتر از 2 بار در ماه حمله شدید که به مسکن و داروهای مرحله حاد پاسخ نمی دهد باشد، پزشک متخصص مغز و اعصاب باید درمانهای پیشگیری کننده را برای بیمار شروع کند تا سردرد بیمار به میگرن مزمن تبدیل نشود.

میگرن مزمن به سردردهای میگرنی اطلاق می شود که بیشتر از 15 روز در ماه فرد را درگیر کند و 8 روز در ماه بیمار مشخصات تیپیک حمله میگرن مثل فوتوفوبی، فونوفوبی، تهوع و استفراغ داشته باشد. حدود 3% مردم در اکثر کشورها دچار میگرن مزمن می شوند و کیفیت زندگی آنها به شدت تحت تاثیر سردرد قرار می گیرد. میگرن مزمن به سختی به درمان جواب می دهد و یک معضل اساسی جامعه محسوب می شود.بنابراین به مبتلایان به میگرن جهت جلوگیری از ابتلا سردرد هایشان به میگرن مزمن توصیه می شود حتماً با متخصص مغز و اعصاب خود مشورت کنند.

 

منبع:واحد تحقیق و فناوری/شرکت اشکان زیست دارو